Historia szkoły

Początki szkolnictwa w Baranowie sięgają bardzo odległych czasów i można przypuszczać, że są związane z okresem powstania tej miejscowości. Pierwsze wzmianki o szkole pochodzą z 1563 roku. Szkoła ta mieściła się prawdopodobnie w budynku plebanii i utrzymywana była z funduszów kościelnych.

Trudno ustalić, co działo się dalej ze szkołą. Na temat jej losów istnieją fragmentaryczne informacje w księgach wizytacji biskupich z XVII i XVIII wieku, przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym w Lublinie. Księgi te informują, że w 1650 roku istniał na gruntach należących do kościoła drewniany budynek szkolny. Szkoła stale była związana z instytucją kościoła, jako szkółka parafialna utrzymywana z funduszy kościelnych i ściśle uzależniona od sytuacji materialnej kościoła. Tak było prawdopodobnie w I połowie XVII wieku, kiedy w przykościelnej kaplicy założono bogatą bibliotekę, która mogła dodatkowo stymulować rozwój szkoły. Gdy jednak parafia zaczęła podupadać, wątpliwe stawały się również losy szkoły i być może, dlatego w 1675 roku budynek szkolny był opuszczony.

W początkach XVIII wieku kościół znalazł się w kompletnej ruinie do tego stopnia, że nie zdecydowano się go remontować, tylko wybudowano nowy, do dnia dzisiejszego funkcjonujący. I chociaż sytuacja materialna parafii była nadal trudna, to w końcu XVIII wieku, przy nowo wybudowanym kościele, istniała szkoła parafialna.

W XIX wieku szkoła parafialna przekształciła się w państwową, jednoklasową szkołę elementarną. Przestała podlegać kościołowi i zależeć wyłącznie od finansowych możliwości parafii. Zaczęła podlegać, szczególnie pod kątem programu nauczania, zaborczym władzom oświatowym. Materialne utrzymanie szkoły spoczywało jednak w całości na miejscowym społeczeństwie. W 1834 roku Rada Administracyjna Królestwa Polskiego orzekła, że składka szkolna ma charakter obowiązkowy, natomiast jej wysokość jest dowolna.Szkoła miała w tym okresie charakter jednoklasowy. Było to spowodowane zatrudnieniem jednego nauczyciela, co w skali kraju stanowiło sytuację normalną.

Obok nauczyciela bardzo ważną funkcję w systemie szkół elementarnych sprawował tzw. opiekun szkolny. Powoływała go Rada Wychowania Publicznego na wniosek Naczelnika Powiatu. Funkcję tą powierzano osobom wysoko moralnym i lojalnym wobec władz. Najczęściej byli to duchowni. W Baranowie w latach 40 i 50 XIX wieku opiekunem szkolnym był proboszcz tutejszej parafii – ks. Jan Malarski. Ponieważ funkcja ta miała charakter społeczny, ksiądz nie pobierał za nią wynagrodzenia. Głównym obowiązkiem opiekuna szkolnego było pełnienie stałego i bezpośredniego nadzoru nad zatrudnionym nauczycielem. Opiekun czuwał nad wykonywaniem programu oraz nad sprawami materialnymi szkoły. W latach 60 XIX wieku obowiązki opiekuna szkolnego w Baranowie powierzono burmistrzowi miasta.